اجرای تصنیف سنتی برای مراسم ختم و ترحیم
در ویدیو میبینیم تصنیفی ماندگار از ساخته های استاد همایون خرم که محمد چراغعلی در شبکه جام جم اجرا کرده اند.
در مراسم ها ی ترحیم و ختم چه تصنیف هایی خوانده میشود؟
در مراسم ترحیم، ختم، یادبود و … اجرای تصنیف ها بستگی به دو موقعیت زمانی و مکانی دارد.
1- موقعیت زمانی:
اگر اجرای برنامه در روز برگزار میشود باید روی سخن تصنیف ها و اجرا ها، با توجه به این موقعیت باشد. یعنی مثلا امروز مراسم سوم و… یا اگر در شب در منزل شام غریبان یا تالار است امشب را باید بگوید. مثلا امشب در سر شوری دارم. یا اشعار و دوبیتی های دیگری که مرتبط با شب و فراق است.
2- موقعیت مکانی:
در مجلس شام غریبان در منزل مرحوم یا یکی از بستگان درجه یک برگزار میشود. با تکیه به این موضوع که دیگر آن عزیز به خانه بر نمیگردد. اشاره به جای خالی تصنیف هایی مثل تو خاموشی خونه خاموشه، یا دو سه شبه که چشمام به دره، چند روزیه که چشم به در دوخته ام که مادر به خانه برگردد، اما دیگه مادر یا پدر به خانه برنمیگردد، وقتی نیستی معین: ( وقتی نیستی خونمون با من غریبی میکنه ) و….
تصنیف های ختم و ترحیم
استاد همایون خرم از بهترین آهنگسازان که آثار بسیار ماندگاری از خود به جا گذاشتند. مثلا یکی از آثار ماندگار تصنیف درد عشق و انتظار که در دستگاه شور ساخته شده خواننده های زیادی بازخوانی کرده اند، از جدایی و فراق سخن میگوید.
درد عشق و انتظار را در برخی مواقع به درد هجر و انتظار بیان میکنند. اشاره به شاه بیت این کار هم بسیار اثر گذار است:
تو رفتی و دلم غمین شد.
غرین آه آتشین شد
از آن شبی که برنگشتی
یا تصنیف دیگری از همایون خرم مانند ساغرم شکست ای ساقی.
ترحیم عرفانی و یا همان اجرای با دف و نی و ساز، باعث بیشتر شنیده شدن اثرهای فاخر موسیقی شد. در مراسم های ختم یا ترحیم که یک موقعیت بسیار خوب برای شنیده شدن آثار ماندگار است.
مثلا خیلی از آثار خانم دلکش، مرضیه، الهه، گلپا، بنان، شجریان، احسان خواجه امیری، هایده، علی زندوکیلی و…. شنیده تر شد. با این کار که به عنوان فرهنگ جا افتاد، توقع مردم هم از این امر بالا رفت. یعنی در بعضی مجالس خود میزبان و صاحب عزا تقضا دارد.
مردم در مراسم ختم چه تصنیف هایی میخواهند؟
1- عجب رسمیه – نجفیان
2- گلپونه ها – ایرج بسطامی
3- سلام آخر – احسان خواجه امیری
4- سه پنج روزه – علیرضا افتخاری
5- رفتم و بار سفر بستم – هایده
6- چرا رفتی – همایون شجریان
7- ای ساربان – محسن نامجو
8- من که میدانم شبی عمرم به پایان میرسد – گلپا
9- آتش کاروان – دلکش
10- کاروان – بنان
خیلی از تصنیف های ماندگار دیگر از خوانندگان که در گذشته هستند. البته خوانندگان عصر جدید هم بسیاری از کارها که مناسبت به مجلس ترحیم دارند اجرا کرد اند. آرام جانم میرود از حیمد هیراد یا سلام آخر احسان خواجه امیری. قالب اجرای مراسم تصنیف محور و دکلمه محور شده است . باید اعتراف کرد که خواندن پندیات تقریبا حذف شده است. مردم دیگر استقبال نمیکنند.
مداحان ختم خوان از اشعار ژولیده و دیگر شعرا برای پند گفتن استفاده میکردند. در گذشته بسیار مورد توجه قرار میگرفت. اما هر عصر و تاریخی یک چیزی طلب میکند. زندگی ها بسیار سرعت گرفته و مردم حوصله ی نصیحت شنیدن ندارند.
ما در تیم سرای فانی و مدیریت و اجرای حرفه ای محمد چراغعلی پذیرای شما جهت مراسم و ترحیم میباشیم.