قبل از توضیح و تشریح غسل میت به معنی کلمات آن که عربی میباشد میپردازیم تا بهتر به تفصیل آن بپردازیم.
معنی غسل و معنی میت
غسل یعنی شستن، میت یعنی فرد مرده و کسی که روح از جان آن خارج شده است. غسل میت یعنی شستن انسانی که مرده است.
در اصطلاحی که بصورت عامه در بین مسلمانان به کار گرفته میشود غسل میت یکی از واجبات و جزو احکام فقهی میباشد و هر مسلمانی که میمیرد باید غسل داده شود.
از آنجائیکه طهارت و بهداشت در اسلام بسیار مهم و برای آن احکام بسیاری در نظر گرفته شده علاوه بر وضو و غسل های مختلف برای زندگان، برای مردگان هم شستن و غسل حائز اهمیت میباشد تا پاکیزه تر و بهداشتی تر در قبر گذاشته شوند. از جهتی مسلمانان که معتقدند با مرگ دنیایی یک شخص، همه چیز پایان نمیپذیرد و یک فرد مرده به جهان دیگری کوچ و زندگی جاوید دیگری را آغاز میکند.
پس بهتر اینکه جسم و روح میت را با اعمال ظاهری مثل شستشو و نیز ذکر دعاها و نمازها جلا و آماده انتقال به مرحله ای دیگر کنیم. ضمن اینکه احترام به میت پس از مرگ و دفن او واجب و کسی حق بی احترامی به او و یا سنگ قبرش را هم ندارد. البته لازم به ذکر است که ما ایرانی ها برای گذشتگان خود ارزش والایی قائل هستیم، این موضوع از لحظه ی غسل عزیزمان تا زمان مراسم خاکسپاری، خواندن مداح بهشت زهرا، مراسم ترحیم عرفانی و … شاهد هستیم.
در بعضی از شرایط غسل واجب نبوده که به برخی از آن موارد اشاره میشود.
در چه مواردی غسل میت واجب نیست
یکی از موارد مهم که غسل میت بر مسلمان واجب نمیشود برای شهیدی که در معرکه جنگ رو در رو با کفار به شهادت میرسد میتوان اشاره کرد. زیرا شهید راه دین آنقدر جسمش پاک و توسط فرشتگان مشایعت میشود که نیازی به شستن ندارد. و نیز البته به تبعیت از ارباب بی کفن شیعیان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) که بی غسل و کفن بود شهید هم نیازی به غسل و کفن ندارد.
یکی از موارد منفی عدم وجوب غسل برای کافرین ضد دین هست که اگر کفر و عناد یک فرد با اسلام مشخص گردد آن کافر نباید غسل داده شود.
تکلیف زندگان برای غسل میت
غسل دادن میت یک واجب کفائی است یعنی با انجام دادن یک نفر تکلیف از دیگران ساقط میشود. الویت با همسر و یا افراد درجه یک خانواده بوده و در غیر این صورت دیگران با اجازه وراث میتوانند میت را غسل دهند.
مراحل غسل میت
باید میت را سه بار بشویند:
یک بار با آب مخلوط با سدر. یک بار با آب مخلوط با کافور و یک بار با آب خالص.
شرط سنی در غسل میت
هر کودکی که چهار ماه تمام از تاریخ تولدش بگذرد واجد شرایط غسل میت میشود که در صورت فوت باید مثل بزرگسالان او را غسل داد.
سایر احکام غسل میت
غسل دهنده باید عاقل و بالغ و شیعه دوازده امامی باشد. اجرت برای غسل میت طبق فتوای اکثر مراجع حرام بوده و در صورت گرفتن دستمزد برای این کار غسل باطل میشود. اما برای کارهای مقدماتی و نظافت اولیه گرفتن پول اشکالی ندارد.
قصد قربت الی الله برای غسل دهنده واجب است. آب غسل باید پاکیزه، مباح و طاهر باشد. همچنین ظرف آب، سدر و کافور و محل غسل نیز باید مباح باشد.
اگر کسی که به اعدام محکوم است و قبل از اعدام خودش غسل میت را انجام دهد غسل او درست و صحیح میباشد و نیاز به غسل بعد از اعدام نیست.
بدن میت باید قبل از غسل از نجاسات پاک شود. در غیر اینصورت غسل صحیح نمیباشد.
انجام غسل میت بصورت ارتماسی صحیح نیست و باید بصورت ترتیبی و در سه مرحله که در مطالب بالاتر گفته شد انجام شود.
میت مرد را مرد باید غسل دهد و میت زن را زن. مگر اینکه زن و شوهر یا از محارم باشند که آن هم بنابر احتیاط بهتر از همجنس خود باشد.
مستحبات غسل میت
رعایت این موارد در غسل میت مستحب است:
قرار دادن میت بر روی یک سکوی بلند مثل تخت بخصوص تخت چوبی.
قرار دادن میت رو به قبله جهت انجام غسل.
برهنه نمودن میت مگر عورت آن.
انجام امور تطهیر و غسل در زیر سقف و کندن گودالی برای جمع آوری آب شستشو.
ایستادن غسال در سمت راست میت.
خشک نمودن میت پس از غسل با پارچه ای تمیز.
مکروهات غسل میت
ریختن آب غسل در چاه فاضلاب.
شستن میت با آب گرم مگر در موقع اضطرار.
چیدن ناخن و شانه زدن موهای میت.
تراشیدن موهای سر و نیز موهای زائد میت (برخی این عمل را حرام میدانند)
گام برداشتن از روی میت در هنگام غسل.